Theo Tuyên ngôn Quốc
tế Nhân quyền của Liên Hiệp Quốc, con người có ba nhóm quyền cơ bản bao
gồm Quyền dân sự, quyền chính trị và quyền kinh tế, xã hội và văn hóa.
Quyền dân sự
- Quyền không bị phân biệt đối xử, được thừa nhận là con người và bình đẳng về phẩm cách và quyền lợi
- Quyền sống, tự do và an toàn thân thể, không bị bắt làm nô lệ hay nô dịch
- Quyền không bị tra tấn hay chịu hình phạt hoặc những đối xử tàn ác, vô nhân đạo, làm hạ thấp nhân phẩm
- Quyền được công nhận là con người trước pháp luật
- Quyền bình đẳng trước pháp luật và được pháp luật bảo vệ bình đẳng
- Quyền yêu cầu tòa án can thiệp chống lại những hành động vi phạm những quyền căn bản
- Quyền được bảo vệ khỏi bị bắt, giam giữ hay lưu đày tùy tiện
- Quyền được xét xử công khai, công bằng bởi tòa án độc lập, không bị kết án và trừng phạt vượt quá khuôn khổ pháp luật
- Quyền được suy đoán là vô tội cho đến khi có đủ bằng chứng phạm pháp
- Quyền tự do đi lại, cư trú trong lãnh thổ quốc gia
- Quyền rời khỏi bất cứ quốc gia nào, kể cả quốc gia của mình, và có quyền hồi hương
- Quyền tự do tôn giáo; tự do thay đổi tôn giáo, tín ngưỡng; tự do biểu thị tôn giáo hay tín ngưỡng
- Quyền được bảo vệ đời tư, gia đình, nhà ở, thư tín, danh dự
- Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo
- Quyền tự do tư tưởng, tự do lương tâm, tự do quan niệm và phát biểu quan điểm
- Quyền tự do hội họp và lập hội có tính cách hoà bình, không bị cưỡng ép gia nhập hội
- Quyền kết hôn với sự thuận tình hoàn toàn tự do của hai bên và bình đẳng trong hôn nhân
- Quyền sở hữu riêng tư hoặc hùn hiệp với người khác, không bị tước đoạt tài sản
Quyền chính trị
- Quyền tìm nơi tị nạn và được hưởng quyền tị nạn tại các quốc gia khác khi bị đàn áp
- Quyền có quốc tịch và không bị tước quốc tịch
- Quyền tham gia chính quyền của quốc gia mình trực tiếp hoặc qua các đại biểu do mình tự do lựa chọn
- Quyền bình đẳng tham gia công vụ trong nước
- Quyền biểu lộ ý nguyện thông qua những cuộc tuyển cử có định kỳ và trung thực, theo phương thức phổ thông đầu phiếu kín, hay theo các thủ tục tuyển cử tự do tương tự
Quyền Kinh tế, Xã hội và Văn hóa
- Quyền được hưởng an sinh xã hội và đòi được hưởng những quyền kinh tế, xã hội và văn hoá cần thiết
- Quyền được làm việc, được tự do lựa chọn việc làm, được hưởng những điều kiện làm việc công bằng và thuận lợi và được bảo vệ chống thất nghiệp
- Quyền được trả lương ngang nhau, không phân biệt đối xử cho những công việc ngang nhau
- Quyền được trả lương đủ để bảo đảm cho bản thân và gia đình một đời sống xứng đáng với nhân phẩm, và nếu cần, sẽ được bổ sung bằng những biện pháp bảo trợ xã hội khác
- Quyền thành lập nghiệp đoàn hay gia nhập nghiệp đoàn
- Quyền nghỉ ngơi và giải trí, hạn chế số giờ làm việc hợp lý và được hưởng những ngày nghỉ định kỳ có trả lương
- Quyền được hưởng một mức sống khả quan về phương diện sức khỏe và an lạc cho bản thân và gia đình
- Quyền được hưởng an sinh xã hội trong trường hợp thất nghiệp, đau ốm, tật nguyền, góa bụa, già yếu, hay thiếu phương kế sinh nhai do những hoàn cảnh ngoài ý muốn
- Quyền của sản phụ và trẻ em được đặc biệt săn sóc và giúp đỡ, các con (chính thức hay ngoại hôn) đều được hưởng bảo trợ xã hội như nhau
- Quyền được hưởng giáo dục, được hưởng chế độ giáo dục miễn phí mang tính cưỡng bách ít nhất ở cấp sơ đẳng và căn bản
- Quyền được phổ cập giáo dục kỹ thuật, chuyên nghiệp và cao đẳng trên căn bản bình đẳng, lấy thành tích làm tiêu chuẩn
- Quyền được hưởng một nền giáo dục phát huy đầy đủ nhân cách, tăng cường sự tôn trọng nhân quyền và những quyền tự do căn bản; đề cao sự thông cảm, bao dung và hữu nghị giữa các quốc gia, các cộng đồng sắc tộc hay tôn giáo
- Quyền ưu tiên lựa chọn giáo dục cho các con
- Quyền tự do tham gia vào đời sống văn hoá của cộng đồng, thưởng ngoạn nghệ thuật, được hưởng các tiến bộ khoa học và lợi ích của những tiến bộ ấy
- Quyền được bảo vệ những quyền lợi tinh thần và vật chất phát sinh từ những sản phẩm khoa học, văn học hay nghệ thuật của mình
- Quyền được hưởng một trật tự xã hội và trật tự quốc tế trong đó những quyền tự do có thể được thực hiện đầy đủ
Vi phạm
Vi phạm nhân quyền gây ra bởi các chủ thể nhà
nước hoặc phi nhà nước là các hành động lạm dụng, bỏ qua hoặc chối bỏ các quyền
cơ bản của con người (bao gồm quyền dân sự, chính trị, văn hóa, xã hội và kinh
tế). Vi phạm nhân quyền cũng xảy ra khi các chủ thể trên vi phạm bất cứ điều
khoản nào trong Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền của Liên Hợp Quốc hoặc các luật
quốc tế về nhân quyền và nhân đạo khác. Điều 39 của Tuyên ngôn Quốc tế Nhân
quyền chỉ định Hội đồng An ninh Liên Hợp Quốc (hay một cơ quan được giao trách
nhiệm) là cơ quan có quyền tài phán xét xử các vụ vi phạm nhân quyền.
Hành động vi phạm nhân quyền được Liên Hợp
Quốc, các tổ chức quốc gia, các chính phủ và các tổ chức phi chính phủ độc lập
giám sát. Các tổ chức này thu thập bằng chứng và tài liệu về các cáo buộc vi
phạm nhân quyền và gây áp lực nhằm thực thi pháp luật về nhân quyền. Tội ác
chiến tranh và tội các chống lại loài người là những sự vi phạm nhân quyền
nghiêm trọng nhất.