HIẾN PHÁP ĐỆ NHẤT CỘNG HÒA VIỆT NAM 1956
THIÊN THỨ HAI:
QUYỀN LỢI VÀ NGHĨA VỤ CỦA NGƯỜI DÂN
QUYỀN LỢI VÀ NGHĨA VỤ CỦA NGƯỜI DÂN
Điều 9
Mọi người dân đều có quyền sinh
sống tự do và an toàn.
Điều 10
Không ai có thể bị bắt bớ, giam
giữ tù đày, một cách trái phép.
Trừ trường hợp phạm pháp quả
tang, chỉ có thể bắt giam khi có câu phiếu của cơ quan có thẩm quyền, trong
trường hợp và theo hình thức luật định. Theo thể thức luật định các bị can về
tội đại hình hoặc tiểu hình có quyền lựa chọn hoặc yêu cầu chỉ định người biện
minh cho mình.
Điều 11
Không ai có thể bị tra tấn hoặc
chịu những hình phạt hay những cách đối xử tàn bạo, bất nhân, hoặc làm mất phẩm
cách.
Điều 12
Đời tư, gia đình, nhà cửa, phẩm
giá, và thanh danh của mọi người dân phải được tôn trọng.
Tánh cách riêng tư của thư tín
không thể bị xâm phạm, trừ khi có lệnh của Tòa án hoặc khi bảo vệ an ninh công
cộng hay duy trì trật tự chung.
Ai cũng có quyền được luật pháp
bảo vệ chống lại những đe dọa hoặc xâm phạm trái phép.
Điều 13
Mọi người dân có quyền tự do đi
lại và cư trú trên lãnh thổ Quốc gia, ngoại trừ trường hợp luật pháp ngăn cấm
vì duyên cơ vệ sinh hay an ninh công cộng.
Mọi người dân có quyền tự do
xuất ngoại trừ trường hợp luật pháp hạn chế vì lý do an ninh quốc phòng, kinh
tế, tài chánh hay lợi ích công cộng.
Điều 14
Mọi người dân đều có quyền và
có bổn phận làm việc. Việc làm như nhau, tiền công bằng nhau.
Người làm việc có quyền hưởng
thù lao xứng đáng đủ để bảo đảm cho bản thân và cho gia đình một đời sống hợp
với nhân phẩm.
Điều 15
Mọi người dân đều có quyền tự
do tư tưởng và trong khuôn khổ luật định, có quyền tự do hội họp và lập hội.
Điều 16
Mọi người dân có quyền tự do
ngôn luận. Quyền này không được dùng để vu cáo, phỉ báng, xâm phạm đến nền đạo
lý công cộng, hô hào nổi loạn, hoặc lật đổ chính thể Cộng hòa.
Mọi người dân đều được hưởng
quyền tự do báo chí để tạo thành một dư luận xác thực và xây dựng mà Quốc gia
có nhiệm vụ bảo vệ chống lại mọi hành vi xuyên tạc sự thực.
Điều 17
Mọi người dân đều có quyền tự
do tín ngưỡng, tự do hành giáo, và tự do truyền giáo, miễn là sử dụng quyền ấy
không trái với luân lý và thuần phong mỹ tục.
Điều 18
Theo thể thức và điều kiện luật
định, mọi người dân đều có quyền bầu cử, ứng cử, tham gia điều khiển việc công
hoặc trực tiếp, hoặc do những đại diện của mình.
Điều 19
Mọi người dân đều có quyền tham
gia công vụ tùy theo năng lực trên căn bản bình đẳng.
Điều 20
Quốc gia công nhận và bảo đảm
quyền tư hữu. Luật pháp ấn định thể thức thủ đắc và hưởng thụ để ai ai cũng có
thể trở thành sở hữu chủ và để bảo đảm cho con người đời sống xứng đáng và tự
do, đồng thời xây dựng nền thịnh vượng xã hội.
Trong những trường hợp luật
định và vợi điều kiện có bồi thường, Quốc gia có thể trưng thu tài sản vì công
ích.
Điều 21
Quốc gia tán trợ việc nhân dân
sử dụng của đẻ dành để thủ đắc nhà ở, ruộng cày, và cổ phần trong các xí
nghiệp.
Điều 22
Mọi người dân đều có quyền tổ chức
những hợp tác kinh tế, miễn là không có mục đích chiếm trái phép để đầu cơ và
thao túng kinh tế.
Quốc gia khuyến khích và tán
trợ sự hợp tác có tính cách tương trợ và không có mục đích đầu cơ.
Quốc gia không thừa nhận chế độ
độc quyền kinh doanh hoặc độc chiếm, ngoại trừ những trường hợp luật định vì
nhu cầu quốc phòng, an ninh, hay vì lợi ích công cộng.
Điều 23
Quyền tự do nghiệp đoàn và
quyền đình công được công nhận và sử dụng theo thể thức và điều kiện luật định.
Công chức không có quyền đình
công.
Quyền đình công không được thừa
nhận đối với nhân viên và công nhân trong các ngành hoạt động liên quan đến
quốc phòng, an ninh công cộng, hoặc các nhu cầu cần thiết của đời sống tập thể.
Một đạo luật sẽ ấn định những
ngành hoạt động kể trên và đảm bảo cho nhân viên và công nhân các ngành này một
quy chế đặc biệt, mục đích là để bảo vệ các nhân viên và công nhân trong các
ngành ấy.
Điều 24
Trong giới hạn của khả năng và
sự phát triển kinh tế Quốc gia sẽ ấn định những biện pháp cứu trợ hữu hiệu
trong các trường hợp thất nghiệp, già yếu, bệnh tật, thiên tai hoặc những cảnh
hoạn nạn khác.
Điều 25
Quốc gia công nhận gia đình là
nền tảng của xã hội. Quốc gia khuyến khích, nâng đỡ sự thành lập gia đình, sự
thực hiện sứ mạng gia đình, nhất là trong sự thai nghén, sinh đẻ, dưỡng dục hài
nhi.
Quốc gia tán trợ sự thuần nhứt của gia đình.
Điều 26
Quốc gia cố gắng cho mọi người
dân một nền giáo dục cơ bản có tính cách bắt buộc và miễn phí.
Mọi người dân có quyền theo
đuổi học vấn.
Những người có khả năng mà
không có phương tiện riêng sẽ được nâng đỡ để theo đuổi học vấn.
Quốc gia thừa nhận phụ huynh có
quyền chọn trường cho con em, các đoàn thể và tư nhân có quyền mở trường theo
điều kiện luật định.
Quốc gia có thể công nhận các
trường tư thục đại học và cao đẳng chuyên nghiệp hội đủ điều kiện luật định.
Văn bằng do những trường ấy cấp phát có thể được Quốc gia thừa nhận.
Điều 27
Mọi người đều có quyền tham gia
hoạt động văn hóa và khoa học, cùng hưởng thụ nghệ thuật và lợi ích của những
tiến bộ kỹ thuật.
Tác giả được pháp luật bảo vệ
những quyền lợi tinh thần và vật chất liên quan tới mọi phát minh khoa học,
sáng tác văn chương hoặc nghệ thuật.
Điều 28
Quyền của mỗi người dân được sử
dụng theo những thể thức và điều kiện luật định.
Quyền của mỗi người dân chỉ
chịu những sự hạn chế do luật định đẻ tôn trọng quyền của những người khác cùng
là thỏa mãn những đòi hỏi đích đáng của sự an toàn chung, nền đạo lý, trật tự
công cộng, quốc phòng.
Ai lạm dụng các quyền được công
nhận trong Hiến pháp để phá hoại chánh thể Cộng hòa, chế độ Dân chủ, Tự do và
nền Độc lập, Thống nhứt Quốc gia sẽ bị truất quyền.
Điều 29
Mọi người dân đều có nhiệm vụ
tôn trọng và bảo vệ Hiến pháp và Luật pháp.
Mọi người dân đều có nhiệm vụ
bảo vệ Tổ quốc, chính thể Cộng hòa, nền tự do, dân chủ.
Ai ai cũng phải làm tròn nhiệm
vụ quân dịch theo thể thức và trong giới hạn luật định.
Mọi người dân đều có nhiệm vụ
góp phần vào sự chi tiêu công cộng tùy theo khả năng đóng góp của mình.